نمونه ای از یک انسان ۲۵۰ ساله

به مناسبت شهادت امام جعفر صادق(ع)

وقتی زندگانی ائمه دوازده گانه شیعه را بررسی می کنم، انگار با شخصی مواجه هستیم که مدت طولانی حدود 250 سال عمر کرده است و منش و رفتاری را با اصول ثابت از خود نشان می دهد، یعنی اگر فرض کنیم هر کدام از ائمه جایگزین دیگری می شد، رفتاری مشابه را از خود نشان می داد و صادر می کرد.

نبض ما – امام صادق علیه السلام در هنگامی امامت را عهده دار شدند که تشنگان قدرت مانند بنی امیه و بنی عباس در حال جنگ بر سر تصاحب قدرت بودند و پس از برتری بنی عباس، ایشان به فکر برتری فکری افتادند، این برتری همراه با ورود افکار وارداتی به جهان اسلام بود که در تاریخ نقش آفرینی فرهنگی ائمه و اصحاب ایشان را در این موضوع می بینیم.

عباسیان با تأسیس دارالحـکمه در عـصر مـنصور به ترجمه آثار فرهنگی سـایر اقـوام اقـدام کردند. این حرکت در عصر هارون و سپس مأمون اوج گرفت. آشنایی مسلمین با اندیشه های یونانی، ایرانی و هندی فضایی متفاوت را پدید آورد.

فضایی کـه در آن فـرهنگ نـاتوان اموی و عباسی در چالش با فرهنگ هایی ریشه دار قرار مـی گرفت. عـصر امام باقر(ع) و در ادامه امام صادق(ع) دوره ای است که شیعه برای آینده و برای رویارویی با چنین وضعیت متعارضی آماده مـی شد.

عـصر امـام باقر(ع) و فرزندش امام صادق(ع) فرصتی ویژه برای مسلمین فراهم آورد تـا با استفاده از ضعف حکومت ها و تشنگی حاصل از نیازهای بی پاسخ جامعه، عرضه نوینی از معارف دینی را شاهد باشند.

امام صادق

از این رو در مدتی کـوتاه صـدها دانـشمند تربیت و هزاران کتاب تألیف شد. عصر امام صادق(ع) عصری پرتلاطم و لبـریز از حـادثه ها و تحول هاست؛ عصری که در آن سلسله بنی امیه رو به زوال نهاده و حرکت های قدرت طلبانه و آزادی خواهانه اوج گرفته است؛ عصری که مـکاتب فـقهی و کـلامی شکل می گیرند و اندیشه های غلوآمیز با انگیزه ها و زمینه های متنوعی سر برداشته اند؛ عصری کـه اولیـن تـحفۀ نهضت ترجمه، یعنی ظهور زنادقه را به خود می بیند؛ عصری که انحطاط جامعه اسلامی و آشـنایی بـا انـدیشه های اقوام دیگر فضای متفاوتی از شبهه و سؤال را پدید آورده است.

آموزش های صادقین (ع) اصول و قواعد اندیشه دینی و استدلال های ظریف ورای گزاره ها را مورد تـوجه قـرار می دهد. این آموزش هاست که مخاطب را به سازمان فکری و به توان پاسخ گویی به شـبهات نـوپیدا مـی رساند.

فضای باز گفت وگوی با استاد، استفاده از شیوۀ کارگاهی جدل و نقد شیوه استدلال شاگردان، به تـربیت رجـالی مقتدر می انجامد که دو چهره تبیین گر و مدافع متکلم مسلمان را به رخ می کشند، شاگردان گـاه بـا حـضور در مواجهه امام با صاحبان مذاهب و فرق می توانستند در شیوه و محتوای مباحث کلامی نکات بسیاری را بیاموزند.

ر بررسی روایات صادقین(ع) باید بـه تـفاوت های عـصر دو امام نیز تـوجه داشـت. امامت حضرت باقر(ع) در دوره فـتور حـکومت اموی است و دلیل چندانی برای تقیه در میان نیست؛ اما امام صادق(ع) با آخرین خـلیفه مـقتدر اموی _ یعنی هشام بن عبدالملک _ و بـا دو خـلیفه خون ریز ایـن سـلسله _ ابـوالعباس سفاح و منصور _ هم عصر اسـت. فضای گفت وگوی حضرت صادق(ع) آکنده از حساسیت حکومت هاست و پیچیده گویی و تقیه، لازمۀ ادامه حرکت شیعی در این دورهـ هاست.

تـفاوت دیگر در قلّت و کثرت شیعیان در عصر بـاقر (ع) اسـت کـه خـلوص بـیشتر و تقیه کمتر از ویـژگی های ایـشان به شمار می رود. عصر صادق(ع) دوره پرشماریِ شیعیان و همراه شدن با ناخالص ها و ناخالصی هاست. به همین دلیل اسـت کـه فـهم سخنان آن حضرت، دقت ها و ظرافت های بیشتری مـی طلبد.

آخـرین تـفاوت در پدیـدار شـدن آل عـباس است؛ دوستان سابق و اقوامی که از بسیاری اسرار باخبرند و آماده سوء استفاده از هر آموزه ای به ویژه آموزۀ مهدویت. توجه به حضور و حساسیت عباسیان در فضای صدور حدیث یا تدوین کـتب حدیث می تواند تفاوت ها و توجه های مهمی را در تحلیل روایات موجب شود.

گردآوری: امیرحسین ورشوچی
منابع: حوزه نت، کتاب انسان 250 ساله،…

5/5 - (1 امتیاز)

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال نظر

درصورتی‌که نیاز به مشاوره و یا طرح پرسش از پزشک را دارید، فقط در بخش «از دکتر بپرسید» مطرح کنید.

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

از پزشکان نبض‌ما بپرسید