یک پکیج غذایی برای مبتلایان به سنگ کلیه

سنگ کلیه دراثرکریستال حاصل از نمک و مواد موجود در ادرار به وجود می آید، که به تدریج اندازه ی آن بزرگ می شود. انواع سنگ کلیه علایم و جنبه های بالینی مشابهی دارند، ولی نوع بیماری ودرمان آنها متفاوت است.

درمان تغذیه ای برای سنگ های کلیه

هدف از درمان تغذیه ای در این افراد، حذف عوامل غذایی است که در تشکیل سنگ مشارکت می کنند و نیز،پیشگیری از بزرگ شدن سنگ های فعلی می باشد.

آب

اولین و مهمترین جزء درمان تغذیه ای این بیماران، مصرف فراوان آب است. به گونه ای که ادرار رقیق دفع گردد و غلظت مواد تشکیل دهنده ی سنگ در آن کاهش یابد یعنی حجم ادرار دفع شده به ۲ لیتر یا بیشتر در روز برسد. برای تولید این مقدار ادرار، باید روزانه ۳ – ۵/۲ لیتر آب نوشیده شود. در یک مطالعه بر روی افراد مبتلا به سنگ کلیه دیده شد، افرادی که روزانه بیش از ۲ لیتر مایعات نوشیدند، نسبت به آنهایی که ۱ لیتر مایعات نوشیدند، ۲۷% عود مجدد کمتری داشتند و در مطالعه ی دیگری دیده شد، که برزو سنگ کلیه در افرادی که روزانه بیش از ۵/۲ لیتر مایعات می نوشیدند، ۳۸% کمتر از آنهایی بود که روزانه ۴/۱ لیتر مایعات می نوشیدند.

کلسیم

دریافت بسیار کم کلسیم در رژیم غذایی خطر بروز سنگ‌های کلسیمی از نوع اگزالات کلسیم را افزایش می‌دهد. زیرا در صورت محدودیت شدید کلسیم در رژیم غذایی، جذب اگزالات آزاد افزایش می‌یابد و این اگزالات اضافی از طریق ادرار دفع می‌شود و در نتیجه خطر بروز سنگ‌های اگزالاتی افزایش می‌یابد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که دریافت کلسیم به صورت مکمل خطر بروز سنگ‌های اگزالات کلسیم را افزایش می‌دهد. لذا بهتر است افراد مبتلا به این سنگ‌ها، کلسیم را از طریق رژیم غذایی دریافت کنند ولی مکمل کلسیم مصرف نکنند.

میزان دریافت کلسیم به صورت زیر است: در موارد دفع زیاد کلسیم از ادرار ۸۰۰ میلی‌گرم در روز، در زنان باردار و شیرده ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز، در زنان یائسه ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز، در هیپر کلیوری ایدیوپاتیک با جذب روده‌ای نرمال کلسیم ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز. در صورتی که فرد مدت طولانی رژیم غذایی با کلسیم بسیار کم (کمتر از ۸۰۰ میلی‌گرم در روز) داشته باشد ممکن است دچار مشکلات استخوانی (از جمله استئوپروز) شود.

اگزالات

روزانه حدود ۴۰ – ۱۰ میلی‌گرم اگزالات از طریق ادرار دفع می‌شود که ۵۰ – ۴۰ درصد آن مربوط به رژیم غذایی است و بقیه از طریق متابولیسم داخلی در بدن تشکیل می‌شوند. ویتامین B6 از موادی است که در تبدیل اگزالات به گلیسین دخالت دارد و کمبود این ویتامین باعث افزایش اگزالات آندوژن می‌شود. میزان اگزالات موجود در مواد غذایی مختلف متفاوت است. در افراد مبتلا به سنگ‌های کلیوی مواد غذایی زیر نباید مصرف شود: اسفناج، ریواس، چغندر، مغزها، شکلات، چای، سبوس گندم، توت فرنگی مواد غذایی دیگر مانند: قهوه، کولاها، سبزیجات برگ سبز، برگ چغندر، جعفری، بادمجان، پیازچه، محصولات سویا‌ (توفو) و سیب‌زمینی شیرین باید به مقدار کم مصرف شوند و نیازی نیست که به طور کامل از رژیم غذایی فرد حذف شوند.

پروتئین

دریافت روزانه پروتئین به میزان ۱ – ۸/۰ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن مناسب است بهتر است که پروتئین مصرفی از نوع پروتئین گیاهی باشد (پروتئین گیاهی ارجح بر پروتئین حیوانی است) پروتئین حیوانی زیاد به دلیل افزایش میزان فیلتراسیون کلیوی، افزایش بار اسیدی و… باعث کاهش باز جذب کلیوی کلسیم و لذا افزایش خطر بروز سنگ می‌شود.

کربوهیدرات‌ها

بهتر است که کربوهیدرات‌های ساده محدود شود زیرا باعث افزایش دفع کلسیم و اگزالات در ادرار و از طرف دیگر افزایش جذب کلسیم از روده می‌شوند.

سدیم

در موارد دفع کلسیم زیاد از ادرار باید سدیم رژیم غذایی محدود شود. دریافت زیاد سدیم باعث افزایش حجم مایع سلولی و لذا افزایش فیلتراسیون کلیوی و افزایش دفع کلسیم می‌شود و باعث کاهش باز جذب کلیوی کلسیم می‌شود. بهتر است روزانه حدود ۶ گرم نمک مصرف شود نه بیشتر.

پتاسیم

در صورتی که میزان پتاسیم در رژیم غذایی کم باشد، دفع کلسیم افزایش می‌یابد. پس رژیم غذایی غنی از پتاسیم توصیه می‌شود. بهتر است از سبزیجات برگ سبز زیاد استفاده شود. موز، آدوکا و سیب‌زمینی هم از منابع خوب پتاسیم هستند.

فیبر

فیبرها ترکیباتی هستند که به مقدار زیاد در میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند. دریافت فیبر زیاد در رژیم غذایی باعث می‌شود که احتمال بروز سنگ‌های اگزالات کلسیم کاهش یابد چرا که فیبرها در دستگاه گوارش با اگزالات ترکیب شده و مانع دفع اگزالات از ادرار می‌شوند. پس در رژیم غذایی از سبزی‌ها و میوه‌ها بیشتر استفاده شود.

ویتامین‌ها

دریافت ویتامین C به صورت مکمل در مقدار زیاد خطر تشکیل سنگ‌های اگزالاتی را افزایش می‌دهد لذا توصیه می‌شود روزانه کمتر از ۲ گرم ویتامین C مصرف شود. مصرف ویتامین B۶ به میزان بیش از ۴۰ میلی‌گرم در روز باعث کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی می‌شود.

سنگ های مختلف و رژیم های غذایی آن ها

درمان تغذیه ای در سنگ های اگزالات کلسیم

اولین و مهمترین جزء درمان تغذیه ای این بیماران، مصرف فراوان آب است. برخلاف گذشته که میزان کلسیم مصرفی کاهش داده می شد، لازم است این بیماران روزانه بیش از ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم مصرف کنند که از منابع خوب کلسیم شیر کم چرب، ماست، پنیر و کلم بروکلی است.

مورد بعدی، کاهش اگزالات رژیم غذایی است که به خصوص با حذف آن هشت ماده ی غذایی غنی از اگزالات ( اسفناج، ریواس، چغندر، آجیل، شکلات، چای، سبوس گندم و توت فرنگی)، تا حد زیادی اگزالات رژیم غذایی کاهش می یابد. یافته ها نشان می دهند که تغییر در دفع کلسیم ادارای نقش مهمتری دارد. مصرف محدود تا متوسط پروتئین حیوانی مانند گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ می تواند سبب کاهش دفع کلسیم شود. در برخی مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع ادراری کلسیم شده است، لذا کاهش مصرف سدیم و نمک توصیه می شود. از آن جا که اخیراً رابطه ی دریافت کم پتاسیم در تشکیل سنگ های کلیه از طریق افزایش دفع کلسیم ادراری نشان داده شده است، لذا توصیه می شود این افراد پتاسیم بیشتری دریافت کنند کربوهیدرات های ساده (قند، شکر،شیرینی ها )، دفع کلسیم و اگزالات را افزایش می دهند. براساس مطالعه ی انجام شده بر روی گروهی از افراد مستعد، سنگ های کلیه کلسیمی (با علت ناشناخته)، این افراد پاسخ انسولینی بالا و پایدار به گلوگز پس از وعده ی غذایی داشتند. لذا توصیه می شود مصرف کربوهیدرات های ساده کاهش یابد.

درمان تغذیه ای در سنگ های اسید اوریکی

بیماران مبتلا به سنگ های اسید اوریکی باید آب زیادی مصرف کنند و لازم است با تجویز رژیم غذایی با باقیمانده ی قلیایی، PH ادرار آنها را کمی افزایش داد تا به ۵/۶ -۶ برسد. در صورتی که افزایش اسید اوریک شدید باشد، باید پروتئین تنها در محدوده ی توصیه شده ی RDA مصرف شود و مصرف منابع غذایی حاوی پورین از جمله گوشت ها، عصاره ی گوشت، حبوبات و سایر منابع باید کاهش یابد.

درمان تغذیه ای در سنگ های سیستئینی

این بیماران باید آب فراوانی (بیشتر از ۴ لیتر در روز ) بنوشند. اغلب لازم است در طول شب نیز بیدار شده و آب بنوشند. رژیم غذایی با باقیمانده ی قلیایی، برای افزایش PH ادرار تا ۵/۷ لازم است. به علاوه برای آنها رژیم غذایی حاوی سیستئین، متیونین و سیستئین کم توصیه می شود. اگر با این موارد سنگ کنترل نشود، پنی سیلامین هم تجویز می شود که اثرات جانبی زیادی دارد.

طب سنتی و سنگ کلیه

مصرف لبنیات همراه با مصلح

شیر و لبنیات باید حتما با مصلح مصرف شوند تا باعث رسوب کلسیم در کلیه ها نشوند. نوشیدن شیر به همراه دارچین می تواند برای این منظور مفید باشد. همچنین اضافه کردن عسل به شیر می تواند به هضم بهتر آن کمک کند و مانع از رسوب کلسیم در کلیه و سنگ کلیه شود. بسیاری از افراد مواد غذایی را در وعده صبحانه قرار می دهند که طبع سرد دارند و باید با مواد غذایی که طبع گرم دارند جایگزین شوند؛ بری مثال برای صبحانه باید ارده، شیر و عسل استفاده کرد یا اینکه ارده را همراه با شیره خرما و انگور استفاده کرد.

خوردن نان، پنیر و گردو در شب توصیه می شود چون جذب کلسیم در شب بیشتر است و در کلیه رسوب نمی کند. کشک یک ماده غذایی است که در آن مقدار زیادی کلسیم وجود دارد و به سلامت استخوان ها کمک می کند، اما از دیدگاه طب سنتی این ماده غذایی در صورتی که با مصلح مصرف نشود می تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود و کشک باید حتما با گردو خورده شود و اگر کشک به صورت مایع باشد باید داخل آن حتما نعناع و سیر داغ ریخت تا از رسوب در کلیه پیشگیری کنند.

خربزه ضدسنگ

یکی از درمان هایی که برای از بین بردن سنگ کلیه پیشنهاد می شود، استفاده از خربزه است. یکی از راه هایی که در طب سنتی برای درمان سنگ کلیه وجود دارد استفاده از تخم خربزه است. برای این منظور باید تخم خربزه را خشک کرد و بعد از بودادن آن را آسیاب کرد و خورد.

خوردن یک قاچ (حدفاصل ۲ خط روی خربزه یک قاچ محسوب می شود) خربزه با پوست، یکی دیگر از راه های از بین بردن سنگ کلیه است. افرادی که نمی توانند خربزه را با پوست بخورند می توانند آن را رنده کنند و بخورند. مصرف خربزه به مدت ۳ روز پشت سر هم می تواند تا حدود زیادی به درمان سنگ کلیه کمک کند. خربزه ای که برای درمان سنگ کلیه استفاده می شود باید ارگانیک باشد در غیر این صورت، مقدار زیادی سموم وارد بدن می شود که می تواند مشکلات زیادی را برای بدن به وجود بیاورد.

طالبی و روغن بادام

یکی از راه های درمان سنگ کلیه خوردن طالبی است. افرادی که مبتلا به سنگ کلیه هستند باید به مدت ۱۴ شب به جای شام فقط طالبی بخورند. طالبی را نباید در صبح زود مصرف کرد و حتما باید در وعده عصر یا شام از آن استفاده شود. علاوه بر طالبی برای درمان سنگ کلیه می توان از روغن بادام شیرین استفاده کرد. یکی لیوان آب ولرم را باید با یک استکان کوچک (۲۰ سی سی) روغن بادام شیرین ترکیب کرد و آن را نوsشید، البته باید از اصل بودن روغن بادام شیرین اطمینان پیدا کرد.

توصیه هایی دیگر

• اگر نوع سنگ کلسیمی یا فسفری باشد، از مصرف فرآورده های لبنی، شکلات و نارگیل خودداری کنید.
• اگر نوع سنگ فسفاته باشد، رژیم غذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.
• اگر نوع سنگ، اسیداوریکی یا سیستینی باشد، رژیم غذایی حاوی مواد قلیایی به قلیایی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.
• در مورد همه انواع سنگ، نوشیدن روزانه حداقل ۱۳ لیوان مایعات (و بیشتر از همه آب خالص ) ضروری است
• رژیم غذایی کم چربی و پرفیر نیز توصیه می گردد.

لازم به ذکر است درمان های تغذیه ای برای سنگ های مختلف می تواند متفاوت باشد. لذا لازم است پیش از هرگونه اقدامی به مشورت با پزشک مبادرت نمایید.

نبض ما– گردآوری